20 stycznia 1320 r. był jednym z najbardziej kulminacyjnych momentów polskiego średniowiecza. W katedrze wawelskiej odbyła się wtedy koronacja Władysława Łokietka, władcy który doprowadził do częściowego zjednoczenia państwa polskiego po okresie rozbicia dzielnicowego. Wydarzenie stanowiło widoczny znak rosnącej siły Polski, która za panowania dwóch ostatnich Piastów powróciła do rangi silnego europejskiego gracza na arenie międzynarodowej.
Droga do korony królewskiej Łokietka była kręta i zawiła. Władysław, syn Kazimierza I kujawskiego był jednym z wielu książąt piastowskich epoki rozbicia dzielnicowego. Rozpoczynał swoją drogę będąc władcą małego księstwa brzeskiego na Kujawach, by z czasem stać się jedną z najsilniejszych postaci przełomu XIII i XIV w. Zmagał się on z licznymi rywalami, szczególnie potężnym królem Wacławem II, władcą Królestwa Czech. Władysław nie dość, że przegrał bezpośrednią konfrontację z Przemyślidą, to dodatkowo zmuszony został do emigracji (prawdopodobnie przebywał wtedy w Rzymie). Wacław koronował się na króla Polski w katedrze gnieźnieńskiej w 1300 r., zaś jego panowanie uznaje się za jedno z ciekawszych w historii kraju. Dzięki niemu na naszych terenach pojawiła się m.in. godność starosty grodowego – ważnego choćby w kontekście Chęcin, bo właśnie ten urzędnik miał swoją siedzibę na naszym Zamku. Dodatkowo władca wprowadził do obiegu srebrną monetę – grosz praski.
Dla Władysława Łokietka ważnym okresem były lata 1305-1306. Wtedy to bowiem zmarli kolejno – Wacław II i jego syn Wacław III, również obrany królem Polski. Wygaśnięcie dynastii Przemyślidów dało doskonałą okazję do przejęcia ich dziedzictwa, dzięki czemu Władysławowi udało się objąć we władanie księstwa sandomierskie, sieradzko-łęczyckie i Kujawy brzeskie. Po obraniu przez wiec rycerstwa Łokietka na władcę, tenże wkroczył do Krakowa 1 września 1306 r., po czym rozpoczął mozolny proces przyłączania kolejnych dzielnic domeny piastowskiej. Udało mu się przejąć dzielnicę wielkopolską, jednak napotkał opór na Pomorzu Gdańskim, które z czasem przejęte zostało przez margrabiego brandenburskiego, a na prośbę Władysława odzyskane przez Zakon Krzyżackim. Niestety – państwo zakonne odmówiło oddania tych ziem Piastowi, przez co utraciliśmy dostęp do morza na przeszło 150 lat.
Koronacja nowego władcy wymagała zezwolenia papieża. Łokietek swoje starania rozpoczął w 1314 r., a lobbował za tym w Awinionie (ówczesnej siedzibie papiestwa) arcybiskup gnieźnieński Borzysław wraz z biskupem włocławskim Gerwardem. Władysław, zmagając się dodatkowo z opozycją wewnętrzną innych książąt dzielnicowych osiągnął swój cel na gruncie krajowym. Podczas zjazdu rycerstwa i możnowładztwa w Sulejowie 20-23 czerwca 1318 r. przygotowano suplikę do papieża Jana XXII, na którą Stolica Apostolska odpowiedziała pomyślnie wydając zgodę na koronację 20 sierpnia 1319 r. Co ciekawe – nadal zachowane zostały prawa do korony władców czeskich w stosunku do dzielnicy wielkopolskiej, co zniwelował dopiero Kazimierz Wielki, wykupując je od Jana Luksemburskiego za 20 tys. kop groszy praskich.
Po raz pierwszy w historii miejscem intronizacji była katedra wawelska. Książę wkroczył do świątyni w asyście orszaku duchownych, niosących Biblię, krucyfiksy i kadzidła, by dokonać tego uroczystego aktu. Cały ceremoniał miał skomplikowany przebieg, począwszy od odśpiewania litanii przez kandydata, poprzez deklaracje wierności i waleczności, aż po samo włożenie na skronie władcy insygnium. Równie ważne było namaszczenie olejami świętymi, które też miało swoją ustaloną hierarchię i sposób jego dokonania. W ceremoniale nie zabrakło również słynnego „Szczerbca”, którym monarcha wymachiwał kilkukrotnie na znak swojej siły i władzy, danej mu od Boga.
Chęciny silnie związane są z osobą króla Władysława Łokietka. To dzięki niemu dokonano aktu lokacji miasta (między 1306 a 1325 r.), przyczynił się on do jego rozwoju i wzrostu znaczenia na arenie kraju. Rozbudowano w tym czasie również chęcińską twierdzę, w której Łokietek przez pewien czas przechowywał skarby koronne. Król bywał na zamku nie raz, nie dwa, co podkreśla wybitną jego rolę w dziejach. Dodatkowo warto wspomnieć o tym, że Władysława Łokietka uznaje się za fundatora kościoła parafialny pw. św. Bartłomieja Apostoła. Od pewnego czasu na Rynku Górnym w Chęcinach stoi również postument króla, który przypominać ma o niezwykłym wkładzie tego władcy w rozwój miasta.
Konrad Szymański
Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej Gminy Chęciny
